“ေျမနိမ့္ရာ လွံစိုက္သလို မျဖစ္ဖို႔ အားလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္”

Marie Stopes International Myanmar မွ Country Director ေဒါက္တာ စစ္ႏိုင္ (ဓာတ္ပံု – စိုင္းေဇာ္ / ဧရာ၀တီ)

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းနဲ႔ ပက္သက္လို႔ တရား၀င္လိုင္စင္နဲ႔ ခြင့္ျပဳသင့္၊ မျပဳသင့္ ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လႊတ္ ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးဖို႔ တင္ျပခဲ့ေပမယ့္ ေဆြးေႏြးခြင့္ မရခဲ့ပါဘူး။

အဲဒီကိစၥဟာ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈဆိုတဲ့ အစဥ္အလာကို ဆုပ္ကိုင္ထားသူေတြနဲ႔ က်န္းမာေရး ရႈေထာင့္က စဥ္းစားၿပီး အစဥ္ အလာကို ေဖာက္ထြက္ခ်င္သူေတြအၾကား အျငင္းပြားစရာ ကိစၥလည္း ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။

တရား၀င္ ရပ္တည္ခြင့္ မရွိတာေၾကာင့္ဘဲ လိင္အလုပ္သမေတြဟာ ဥပေဒရဲ႕ အကာအကြယ္ကိုမရဘဲ ေနရာစံုမွာ ဖိႏွိပ္မႈနဲ႔ ႀကံဳ ေတြ႕ေနရသလို၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြလည္း မရရွိပါဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ HIV ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈျဖစ္ေစတဲ့ အဓိက ဦး တည္ အုပ္စု ၃ မ်ိဳးအနက္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္တဲ့ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းေတြကတဆင့္ ေရာဂါကူးစက္ ျပန္႔ပြားမႈေတြလည္း ျဖစ္ ေပၚေနဆဲပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အရြယ္ေရာက္ၿပီးသား အသက္ ၁၅ ႏွစ္ကေန ၄၉ ႏွစ္အၾကား အမ်ိဳးသမီးေတြထဲက ၀. ၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အခေၾကးေငြကို တိုက္႐ိုက္ယူၿပီး လုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ လိင္အလုပ္သမေတြအျဖစ္ ရွိေနၿပီး ခန္႔မွန္းေျခ ၄ ေသာင္းကေန ၈ ေသာင္း အၾကား အေရအတြက္ရွိတယ္လို႔ ကုလသမဂၢနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အစိုးရတို႔ ပူးေပါင္း ေကာက္ယူထားတဲ့ ခန္႔မွန္းေျခ စာရင္း ေတြက ဆိုပါတယ္။

လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းေတြကို တရား၀င္လိုင္စင္ ခ်ထားေပးျခင္းဟာ က်န္းမာေရးရႈေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ဘယ္ေလာက္အထိ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိႏုိင္တယ္၊ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ လိင္မႈဆိုင္ရာ ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြကို ဘယ္လို အဟန္႔အတားျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး Marie Stopes International Myanmar မွ Country Director ေဒါက္တာ စစ္ႏိုင္ကို ဧရာဝတီ သတင္းေထာက္ စေနလင္းက အခုလို ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။

Marie Stopes International Myanmar (MSI) ဟာ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရးနဲ႔ HIV/AIDS ကာကြယ္ တားဆီးေရး လုပ္ငန္းေတြကို လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ ျပည္ပလူမႈေရး အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။

ေမး။ ။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈရဲ႕ အတားအဆီးက HIV/ AIDS ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈေတြမွာ ဘယ္ေလာက္အတိုင္း အတာ အထိ သက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္သလဲခင္ဗ်။

ေျဖ။ ။ ယဥ္ေက်းမႈဆုိတာက အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီထဲမွာမွ အရွက္တရားေၾကာင့္ ဘာမွမေျပာတာကို ဘဲ ယဥ္ေက်းမႈလို႔ ဆြဲယူၾကတယ္။ ဒါက ယဥ္ေက်းမႈအေကာင္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိတဲ့အထဲကေန မေျပာတာ၊ ေပးမသိတာ၊ ေပးမျပတာေတြေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အပိုင္းကို ေရြးထုတ္ေျပာတာ။

လူငယ္ေတြကို မေျပာသင့္၊ မျပသင့္ဘူး။ သိရင္ ခ်က္ခ်င္း လုပ္ကုန္ၾကေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ဘယ္လိုမွ ရွင္းျပလို႔မရေသးတဲ့ အယူအဆတခုက အခုခ်ိန္ထိ ရွိေနေသးတယ္။ ဘာသာေၾကာင့္လည္းမဟုတ္ဘူး။ လူမ်ိဳးေၾကာင့္လည္း မဟုတ္ဘူး။ ႏိုင္ငံ ေၾကာင့္လည္း မဟုတ္ဘူး။ ဒါက စနစ္နဲ႔ကို ဆိုင္တာ။ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ အခုခ်ိန္ထိ ရွိေနၾကေသးတယ္။

ေမး။ ။ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာက်ေတာ့ မိဘက သားသမီးေတြကို လိင္ပညာ(Sex Education) နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေျပာျပ ေလ့ မရွိတာမ်ိဳး၊ ဆရာက တပည့္ကို မေျပာတာမ်ိဳး၊ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းကိုပဲ ျပစ္မႈတခုလို က်ဴးလြန္တဲ့ကိစၥလို႔ ယူဆၾကတယ္။ လိင္ အေပ်ာ္အပါးကို လူမႈေရးေဖာက္ျပန္တယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။ အဲဒါက ေရာဂါကူးစက္ ျပန္႔ပြားမႈ ထိန္းခ်ဳပ္ ေရးကို ဘယ္လို အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္မလဲခင္ဗ်။

ေျဖ။ ။ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းကို ရာဇ၀တ္မႈလို႔ ျမင္မွာေပါ့ဗ်။ ဥပေဒကိုက ရာဇ၀တ္မႈလို႔ ျပဌာန္းထားတာကိုး။ ဒီ လုပ္ငန္း ကို ရာဇ၀တ္မႈ လုပ္သင့္သလား၊ မလုပ္သင့္ဘူးလား ဆိုတာကေတာ့ လူထုနဲ႔ ဥပေဒပညာရွင္ေတြ၊ သက္ဆိုင္ သူေတြ ျငင္းၾက၊ ေဆြးေႏြး အေျဖရွာၾကရမယ့္ အပိုင္းပါ။ က်ေနာ္တို႔ ေျပာလို႔လဲ ျဖစ္မွာမွ မဟုတ္တာ။ ဒါကို ေျပာႏိုင္ခြင့္ ရွိတဲ့သူေတြ ျငင္းၾကပါေစ၊ ကိုယ္ဘာထင္လဲ ဆိုတာ ေျပာမေနေတာ့ဘူး။

ဒါေပမယ့္ တခုရွိတာက လိင္ပညာမွာ မိဘက သားသမီးကို ဒီအေၾကာင္းေတြ လံုး၀ကို မေျပာခ်င္ဘူး၊ ဆရာေတြလည္း ဒီအတိုင္းပဲ။ အ႐ိုေသတန္မွာစိုးလို႔။ ၿပီးရင္ က်ဳပ္ကဘယ္လို ဆက္အုပ္ခ်ဳပ္ေတာ့မွာလဲ ဆိုတာက ပါေသးတယ္။ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ က်ေနာ္တို႔ကို ေျပာခိုင္းတာမ်ိဳးရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ ေျပာေနက်ဆိုေတာ့ ေျပာထြက္မွာေပါ့တဲ့။ ေၾသာ္ ကိုယ္ေတြကပဲ အ႐ုတၱ၊ အနတၱ ေျပာထြက္တယ္လို႔ကို ျဖစ္ေနတာ။ ရယ္စရာကိုျဖစ္ေရာ။

ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔က ေကာင္းတာေပါ့ဆိုၿပီး ေျပာၾကတယ္။ သူတို႔က အဲဒါကို ေျပာလိုက္ရင္ ေနာက္ေန႔မွာ ဆူဖို႔၊ စာက်က္ခိုုင္းဖို႔၊ လိမၼာေအာင္ေနဖို႔ ခက္မယ္လို႔ ထင္ေနၾကတယ္။ မိဘက၊ ဆရာက သားသမီး၊ တပည့္ေတြထက္ ျမင့္ တဲ့ ေနရာကေန ထိန္းေက်ာင္းပဲ့ျပင္ခဲ့တဲ့စနစ္ကို က်င့္သံုးလာတာ ၾကာေနေတာ့၊ အဲဒီစနစ္ကို ဖယ္ရွားဖို႔ ခက္ေနတယ္။ ခင္ခင္မင္မင္၊ ေလးေလးစားစားနဲ႔ တန္းတူ ဆက္ဆံတာမ်ိဳးဆိုရင္၊ ဥပမာ အသက္ ၁၀ ႏွစ္ကေလးပဲ ရွိေနေသးေပမယ့္ သူ႔မွာလည္း သူ႔ရဲ႕တန္ဖိုးနဲ႔၊ ငါကလည္း အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ေနေပမယ့္ ငါ့ရဲ႕တန္ဖိုးနဲ႔ အမွန္ကိုအမွန္တိုင္းျမင္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ တဲ့ မိဘ၊ ဆရာ ပံုစံမ်ိဳးဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ အေလ့အက်င့္မရွိဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဇြတ္မေျပာခိုင္းဘူး။ ေျပာလိုက္ လို႔ လြဲေနရင္ အကုန္႐ႈပ္ကုန္မွာ။ က်ေနာ္တို႔ အႀကံေပးမွာက မိဘကလည္း ယံုၾကည္၊ သားသမီးကလည္း ယံုၾကည္တဲ့ တတိယ ပုဂၢိဳလ္္ေတြကို ေျပာခိုင္းပါ။ သိဖို႔ေတာ့ လိုကိုလိုတယ္။ မသိလို႔ ႀကီးျပင္းလာရင္ ရွာၾကေဖြၾက သိၾကရင္ အဲဒီ အခ်ိန္ မွာ အကာအကြယ္ဆိုတာ ရွိခ်င္မွ ရွိေတာ့မယ္။

ခက္တာက ေက်ာင္းေတြမွာ လိင္ပညာ (Sex Education) လို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္လိုက္တာပဲ။ ဒါက လိင္ဆက္ဆံတာ ဘယ္လို လုပ္ရတာကို သင္ေပးတာမွ မဟုတ္တာ။ လူ႔ေလာကမွာ ရွိေနတဲ့ အေကာင္း၊ အဆိုး၊ အေၾကာင္းအက်ိဳး ေတြကို အႏၱရာယ္နဲ႔၊ ဘယ္လိုလုပ္လို႔ရတယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ရွင္းျပတဲ့၊ ျမင္ေအာင္လုပ္ေပးတဲ့ ပညာပါ။ ဒါ ၾကားတာနဲ႔ ကေလးေတြ ပ်က္စီးကုန္လိမ့္မယ္ လို႔ ထင္ေနတာမ်ိဳး ရွိေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ေက်ာင္းေတြမွာ ၈ တန္းေအာင္ေတြကို ဒီဟာ မေပးပါနဲ႔၊ က်န္တာအကုန္ေျပာပါ၊ ကြန္ဒံုး ဆိုတာ မေျပာပါနဲ႔၊ ဒီကေလးေတြက ၁၀ တန္းပဲရွိေသးလို႔ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ျပမွ ဒီကေလးေတြက ကြန္ဒံုးကို ျမင္ဖူးေတာ့မွာ က်ေနတာပဲ။

အဲဒါမ်ိဳးဆိုရင္ က်ေနာ္က အိုေက၊ ဆရာတို႔၊ ဆရာမတို႔က အေကာင္းဘက္ကေန ေျပာတာပဲ၊ က်ေနာ္တို႔ကလည္း အႏၱရာယ္ ကင္းေအာင္ ေျပာတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ အႏၱရာယ္ကင္းေအာင္ လုပ္ေပးမယ့္သူေတြက ေစာင့္တယ္။ ၁၅ ႏွစ္၊ ၁၈ ႏွစ္မျပည့္ေသး လို႔ ခဏေတာ့ ေစာင့္မယ္၊ မိန္းကေလးေတြကို သမီးကေလး ငယ္ေသးလို႔မေျပာဘူး။ မဆီေလ်ာ္ေသးပါဘူး ဆိုၿပီးေတာ့ ေစာင့္ ပါတယ္။ အဆိုးက မေစာင့္ဘူး ဖမ္းေရာင္းစားမယ့္ ဂိုဏ္းက မေစာင့္ဘူး။ သူ႔ကို ဘယ္သူေတြ ကာကြယ္ေပးမွာလဲ၊ သူ႔ကိုယ္သူ ဘယ္လို ကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာ တတ္ႏိုင္သေလာက္ က်ေနာ္တို႔ေပးထားဖို႔ တာ၀န္မရွိဘူးလား။ အျပာကားျပတဲ့ ေနရာေတြမွာ ကေလးငယ္ေသးတယ္၊ ေရွ႕ႏွစ္မွ ျပန္လာၾကည့္လို႔ ဘယ္႐ံုက ျပန္လႊတ္လဲ။ အႏၱရာယ္က အသက္မသတ္မွတ္ဘူး။ က်ေနာ္ ကေတာ့ ေစာင့္ခ်င္သလား၊ ေစာင့္ပါ။ က်ေနာ္တို႔မွာက ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္မွ မရွိတာ။ မတတ္ႏိုင္ဘူးဗ်ာ။

ေမး။ ။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံရဲ႕ ေဆးေလာကမွာလည္း ေခတ္ပညာတတ္ လူငယ္ဆရာ၀န္တခ်ိဳ႕က Sex ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အသံုးအေဆာင္၊ ေဆး၀ါးေတြ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔ အမ်ားႀကီး လုပ္ခ်င္ၾကတယ္။ တဖက္မွာလည္း နည္းေပး လမ္းျပျဖစ္မွာ စိုးရိမ္ၿပီး ဒါကို ပိတ္ပင္သင့္တယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ဒီအယူအဆ ၂ ခုကေတာ့ ရွိမွာပဲဗ်။ ကဲ.. Facebook ေခတ္စားေနတာ ေကာင္းလား၊ ဆိုးလား။ ၂ ခုလံုး က်ေနာ္တို႔ ခံစားၿပီးၿပီ။ တသက္လံုး ျပန္မေတြ႕ေတာ့ဘူးထင္တဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမ၊ သူငယ္ခ်င္း မိတ္ေဆြေတြ ျပန္ေတြ႔ၾကနဲ႔။ ဒါက ေကာင္း တာ။ ဆိုးတာေျပာရရင္ ေသတဲ့သူေတြလည္း ေသၿပီးၿပီ။ မနည္းေတာ့ဘူး။ အယူအဆေတြကေတာ့ ရွိေနမွာပဲ။ အဆိုးကို ဘယ္ လို ထိန္းမလဲ၊ အေကာင္းဘက္ မ်ားမ်ားရေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုတာ ေခတ္တေခတ္ေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ျငင္းၾကဦးမွာပဲ။ ၾကားထဲက လူထုက်န္းမာေရး အျမင္နဲ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လိုအပ္တာကို လိုအပ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ရေအာင္လုပ္ေပးဖုိ႔ တာ၀န္ ရွိတာေပါ့။ အခုေလာေလာဆယ္ အတိုက္အခိုက္ ခံေနရဆံုးက အေရးေပၚ သားဆက္ျခား ေဆးကိစၥပဲ။

အဲဒီေဆးေၾကာင့္ အႏၱရာယ္ကင္းသြားတဲ့ အသက္ေတြ၊ လူေတြကို မျမင္ဘူး။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ပ်က္စီး ကုန္ၿပီ၊ ဘယ္ေန႔မွာ အဲဒီေဆးေတြကို လိုက္ဖမ္း ပါတယ္ဆိုတာက ရွိေသးတယ္။ ဒါေတြက ရွိေနဦးမွာပဲ။ ေခတ္ေပၚ မူတည္ ေပမယ့္ ေခတ္ကသာေျပာင္းမယ္၊ လူေတြက အသက္ ၆၀ ပဲေနရမွာ။ ၈၀ ေလာက္မွ ေခတ္ေျပာင္းရင္ ၾကားကာလမွာ ဘယ္လို ေနၾကမလဲ။ ကိုယ္က ဥပေဒကိုလည္းေျပာလို႔မရ၊ ယဥ္ေက်းမႈကိုလည္း ျပင္လို႔မရဆိုေတာ့ လုပ္စရာရွိတာကို လုပ္ေနရဦးမွာပဲ။ အတားအဆီး ရွိေနေသးရင္ေတာ့ ေစာင့္ရ၊ ရေအာင္ျပန္ညႇိရမွာပဲ။ အေရးေပၚ သားဆက္ျခားေဆးက ေတာ္ေတာ့္ကို ဒုကၡေရာက္ ရရွာတယ္။ ေက်းဇူးတင္တဲ့ သူရွိေပမယ့္ ရွက္လို႔ တေယာက္မွ မေျပာရဲဘူး။ ေက်းဇူးမတင္တဲ့သူ နည္းနည္းက က်ယ္ က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေျပာၾကတယ္။

ေမး။ ။ ႏိုင္ငံျခားမွာဆို ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းကို တရား၀င္လိုင္စင္၊ ေနရာ သတ္မွတ္ေပးထားတယ္။ အဲဒီလို လုပ္လိုက္ လို႔ ပဲ ေရာဂါ ကူးစက္မႈႏႈန္း က်ဆင္းမယ္၊ အမႈအခင္းတခ်ိဳ႕ က်ဆင္းတယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လိင္ လုပ္ သား ေတြကို အေရးယူဖို႔ပဲ ဥပေဒက ရွိေနၿပီး အကာကြယ္ေပးမယ့္ ဥပေဒမ်ိဳး မရွိေသးတာကေရာ။

ေျဖ။ ။ အဲဒီ အမႈအခင္း က်ဆင္းတယ္ဆိုတာမွာ မုဒိန္းမႈ မပါဘူးဗ်။ ျပည့္တန္ဆာ လုပ္ငန္းနဲ႔ မုဒိန္းမႈ မဆက္စပ္ဘူး။ သို႔ေသာ္ အၾကမ္းဖ်င္းေတာ့ ေျပာေနၾကတာပဲ။ ထားပါေတာ့။

မုဒိန္းမႈမ်ိဳးက လူေတြရဲ႕ သဘာ၀လား၊ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္လား လို႔ စဥ္းစားၾကတယ္။ သတၱ၀ါ ဗီဇစိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တာ လည္း အတိုင္းအတာ တခုအထိ ပါသလုိ၊ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္လည္း ပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြမွာ အခုတေလာ ပိုၿပီး ေတာ့ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ၾကားလာရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာလဲ ရွိတယ္။ သူတို႔ဆီမွာ ပိုမ်ားေနတယ္။ ဘာလို႔လဲ။ ဗီဇခ်င္း၊ ေသြးခ်င္း မတူလို႔မဟုတ္ဘူး။ ပတ္၀န္းက်င္မတူလို႔။ လူထုကို ထိန္းေက်ာင္းသြားမယ့္နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေတာ့ ရွိမွာေပါ့။ ဒီ လုပ္ငန္းႀကီးကို လိုင္စင္ေပးမွာလား၊ အဲဒီလိုဆို ပိုဆိုးသြားမွာလား။ ဒါေတြက ေျပာလို႔မရဘူးဗ်။ အခ်ိန္၊ အေျခအေနတခု ျပန္ၾကည့္ၿပီးမွပဲ ရမွာ။ ကိုယ္ေၾကာင့္ပဲ ဥပေဒကို ျပင္ပါ၊ ဖ်က္ပါလို႔ ေျပာေနလို႔မွမရတာ။ တခုပဲေျပာခ်င္တာက အေရးယူတာလည္း ရွိေနတယ္၊ အေရးမယူဖုိ႔ ေျပာတဲ့သူကလည္း ေျပာေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေရးမယူဘဲ လူေတြကို အႏၱရာယ္ကင္းဖို႔ ဘယ္လို လုပ္ၾကမလဲ ဆိုတာပဲ။

ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္းက လံုးလံုးႀကီး ေပ်ာက္မွာမဟုတ္ဘူး။ ပေပ်ာက္ေရးက ဘယ္လိုမွ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ ဘယ္ေတာ့မွ မျဖစ္ႏိုင္ ဘူး။ အနည္းနဲ႔အမ်ားပဲ ျဖစ္ေနမွာ။ မူးယစ္ေဆးလည္း အဲဒီလို ေျပာလို႔ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ ရွိတာကို ဘာလုပ္ၾကမလဲ၊ လိုင္စင္ ေပးၿပီး ထိန္းတဲဲ့နည္း၊ အႏၱရာယ္ကာကြယ္တဲ့ နည္းမ်ိဳးစံု ရွိတယ္။ လူမႈေရး ျပႆနာေတြ၊ ျပစ္မႈေတြ နည္းသြားတာနဲ႔ေတာ့ ဒီလိုလုပ္တာ သက္ဆိုင္တယ္။ မုဒိန္းမႈနဲဲ႔ေတာ့ ဒီလိုလုပ္လို႔ နည္းမွာဆိုတာ မဆိုင္ဘူး။ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္း ထြန္းကားတာမွာ ေနရာ၊ ေခတ္၊ ပထ၀ီအေနအထား၊ သမိုင္းေၾကာင္းေတြ စတဲ့ အမ်ားႀကီးေပၚ မူတည္တယ္။ ေနာက္တခုက လူေတြရဲ႕ ဓေလ့စ႐ိုက္နဲ႔လည္း ဆိုင္တယ္။

ေမး။ ။ ဆရာတို႔ဆီကို လိင္အလုပ္သမေတြ လာၿပီးေတာ့ ပံုမွန္က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ေလ့လုပ္ထ ရွိပါသလားခင္ဗ်။

ေျဖ။ ။ ရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုရွိေအာင္ကို ေတာ္ေတာ္ေလး ႀကိဳးစားခဲ့ရတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီလုပ္ငန္းလုပ္တဲ့အမ်ိဳး သမီး ေတြက သူတို႔ရဲ႕ အားတဲ့အခ်ိန္၊ သူတို႔အတြက္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ပံုမွန္လုပ္ဖို႔ တမ်ိဳးစီစဥ္ေပးရတာ။ ဒါကလည္း ေစ်းေရာင္းတဲ့အုပ္စုကို ေဆးစစ္ေပးေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေစ်းမေရာင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ လုပ္ေပးရ သလိုမ်ိဳးပဲ။ အဲဒီ လို မဟုတ္ရင္ ပတ္၀န္းက်င္က သူတို႔အေပၚမွာ တံု႔ျပန္ဆက္ဆံမႈေတြ အေပၚမွာ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး အဆင္မေျပဘူး။ အဲဒီလုိ သူတို႔အားမယ့္အခ်ိန္၊ သြားလို႔လာလို႔ လြယ္ကူမယ့္ ေနရာလိုေပါ့။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြက သူတို႔ ကို စီမံခန္႔ခြဲတဲ့သူေတြေၾကာင့္ သြားခ်င္တိုင္း သြားလို႔မရဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ သူတို႔နဲ႔ မနီးမေ၀း ေနရာေလးေတြကို လုပ္ရတာ။

ေနာက္တခုက လူေတြအမ်ားႀကီး လာတဲ့ေနရာမွာဆိုရင္ ကိုယ္က ကံေကာင္းၿပီး ဒုကၡမေရာက္ေပမယ့္၊ သူက ကံဆိုးၿပီး ဒုကၡေရာက္တယ္လို႔ မျမင္ဘဲ၊ “သူတို႔ မို႔လို႔ဒီလိုျဖစ္တာ၊ ငါတို႔ေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ အဲဒီလိုမ်ိဳးမလုပ္ပါဘူး”ဆိုတဲ့ ကိုယ္ခ်င္း မစာတဲ့ စိတ္ထားက မိန္းကေလးေတြက အစထားတာ၊ ဒီလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးလို႔ သိတာနဲ႔ အဲဒီေနရာမွာပဲ ဆက္ဆံပံု၊ စကားေတြက တမ်ိဳးျဖစ္သြားတာမ်ိဳးဆိုေတာ့ အဲဒီလို လူမ်ားတဲ့ေနရာမ်ိဳးဆိုလည္း သူတို႔က လာစစ္တာမ်ိဳးမရွိဘူး။ သူတို႔အတြက္ အဆင္ေျပေအာင္ စီစဥ္ေပးရတာေပါ့။

ေမး။ ။ သူတို႔အတြက္ အဆင္ေျပေအာင္ဆိုေတာ့ ဘယ္လိုပံုစံမ်ိဳး စီစဥ္ေပးရတာလဲ။

ေျဖ။ ။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ အဲဒီလို သူတို႔အတြက္သီးသန္႔ ဖြင့္ေပးတာမ်ိဳးေတာ့ မလုပ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒီလို ကူညီေရးလုပ္ငန္းေတြ သီးသန္႔လုပ္ၾကတယ္။ သူတို႔လာၿပီး သီးသန္႔ျပလို႔၊ ကုလို႔ရေအာင္ သီးသန္႔ကို စီစဥ္ ဖြင့္ေပးတယ္။ ဒါလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလး ခက္ခက္ခဲခဲ လုပ္ၾကရတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကက်ေတာ့ သက္သက္ႀကီး ေနာက္တစား ထပ္ခြဲတာမ်ိဳး မျဖစ္ေစခ်င္လုိ႔ပါ။ ဘယ္သူမဆို ကုသမႈခံယူဖို႔ လာလို႔ရေအာင္ လုပ္ထားတာျဖစ္ေတာ့ သူတို႔ အတြက္ စီမံခန္႔ခြဲရတာနည္းနည္းေတာ့ ခက္ပါတယ္။

လုပ္ငန္းအဆင္မေျပတဲ့၊ ဆင္းရဲတဲ့၊ ေ၀းလံေခါင္းပါးတဲ့ ေနရာမွာ ေနတဲ့လူေတြကို ဖယ္ၿပီးၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၿမိဳ႕ေပၚေတြမွာ ေနတဲ့၊ ၀င္ေငြပံုမွန္ ရွိေနတဲ့ လူေတြေတာင္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္စစ္ေဆးဖို႔ကို ခပ္ေအးေအးပဲ ေနေနၾကတာ။ မလဲ မခ်င္း၊ မကြဲမခ်င္း၊ ကိုက္ခဲတာမျဖစ္မခ်င္း ေနေနၾကတာပဲ။ ရာထူးရွိတဲ့သူေတြေရာ၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာေတြကပါ က်န္းမာေရး က ဂ႐ုစိုက္ စရာလို႔ မထင္ၾကဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ေျပာရင္ေတာင္ ဆရာ၀န္မို႔လို႔ ဒီလိုစကား ေျပာမွာေပါ့လို႔ ဆိုမယ္။ ဆရာ၀န္ေတြေတာင္ ဒီလိုအေလ့အက်င့္ေတြ မရွိဘူးဗ်။ တခ်ိဳ႕ၾကေတာ့ ရယ္စရာေတာင္ ျဖစ္ေသးတာ ရွိေသးတယ္။ တခုခုစစ္လို႔ ေစာေစာစီးစီး ေတြ႕သြားရင္ ေကာင္းတာေပါ့လို႔မေတြးဘဲ ေတြ႕ရင္ တခုခုလုပ္ရေတာ့မွာေပါ့လုိ႔ စိုးရိမ္တဲ့ သူေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒီလို ပံုမွန္ လူေတြမွာေတာင္ ဒီေလာက္ရွိေနရင္ စီးပြားေရး အဆင္မေျပတဲ့၊ အမ်ားက ၀ိုင္းႏွိမ္ထားတဲ့၊ မ်က္ႏွာမရရွာတဲ့ သူေတြမွာဆို ပို ဆိုးတာေပါ့။ သူတို႔ လိင္အလုပ္သမေတြက ေတာ္ေတာ္ေလးလည္း ေပါ့ၾကတယ္။ ပစ္စလက္ခတ္လဲ ေနၾကပါတယ္။ ပတ္၀န္းက်င္ကလည္း ပစ္စလက္ခတ္ကို ထားၾကတယ္။

ေမး။ ။ တႏွစ္တႏွစ္ကို လိင္အလုပ္သမ ဘယ္ေလာက္က ဒီလို HIV အတြက္ ပံုမွန္စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ၾကပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ မရွိဘူးလို႔ေတာ့ ေျပာလုိ႔မရဘူး။ စစ္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၄လတႀကိမ္၊ ၆ လတႀကိမ္ စစ္တာမ်ိဳးေတာ့ မရွိေသးဘူး ထင္တယ္။ ေဆးခန္းေတြ၊ ေဆး႐ံုေတြကလည္း ေယာက်္ားကဘယ္သူလဲ၊ ဘယ္မွာေနလဲ၊ ဘာအလုပ္လုပ္လဲ စသျဖင့္ စကားေျပာတာေတြလည္း ရွိေနေတာ့ အဲဒါကိုမႀကိဳက္တဲ့သူေတြက သြားမစစ္ၾကေတာ့ဘူးေပါ့။ ေသြးစစ္တဲ့ကိစၥမွာ HIV မွမဟုတ္ဘူး။ ဘီပိုး၊စီပိုး စတာေတြလည္း ရွိတာေၾကာင့္ အခုလုပ္ေနၾကတာထက္ အမ်ားႀကီး ပိုလုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္တဲ့ အလုပ္ကို လုပ္ေနၾကသူေတြအေနနဲ႔ ပိုစစ္သင့္ပါတယ္။

ကိုယ္လုပ္တဲ့အလုပ္က အႏၱရာယ္ရွိလား၊ မရွိလားဆိုတာ သိေနတာပဲ။ မသိတာေတြလည္း ရွိတယ္။ အိမ္ရွင္မေတြပဲ။ သူ တို႔ ကေတာ့ ရွင္းတယ္။ သူတို႔ဘ၀မွာ ေယာက်္ား(ခင္ပြန္း) ပဲရွိတာ။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ရဲ႕ ေယာက်္ားေတြကတဆင့္ HIV ကူးၾကတယ္။ ကိုယ္ေနပံုထိုင္ပံုကို သိေပမယ့္ တခါတေလက်ေတာ့ ကိုယ့္ရည္းစားက ဘယ္လိုလဲ၊ ေယာက်္ားက ဘယ္လိုလဲ ဆိုတဲ့ အေပၚမူတည္ၿပီး အႏၱရာယ္ရွိျပန္ေရာ။ အခုခ်ိန္ထိ တႏွစ္ကို လူ၁၀၀ ကူးရင္ ၂၀၊ ၂၅ ေယာက္ေလာက္က အိမ္ရွင္မေတြပဲ။

ကိုယ့္ အိမ္ေထာင္ဘက္ေၾကာင့္၊ ခ်စ္သူေတြေၾကာင့္ ေသြးစစ္ဖို႔လိုတဲ့ လူေတြရွိေပမယ့္ မစစ္ၾကဘူး။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ ေတြ႕ သြားလို႔ရွိရင္ ပတ္၀န္းက်င္ကေပးမယ့္ ဒုကၡအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုမခံခ်င္လို႔ ငါေတာ့ထိေလာက္ၿပီလို႔ တြက္တဲ့သူက လံုး၀မစစ္ေတာ့ ဘူး။ ေရွာင္ကိုေရွာင္ေနၾကတာ။ တကယ္ေတြ႔ရင္ေရာ ဘယ္သူက ေဆးလာေပး၊ ျပဳစုမလဲ။ ဘယ္သူမွ မရွိဘူး။ အလုပ္ျဖဳတ္ မယ့္သူ၊ ႏွိမ္ မယ့္သူ၊ ပစ္ပယ္ၾကမယ့္သူ၊ ေရွာင္ေနၾကမယ့္သူေတြက အဆင္သင့္ပဲေလ။

ေမး။ ။ လမ္းေပၚမွာ လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းလုပ္သူ အနည္းငယ္ကေတာ့ ပံုမွန္စစ္တာမ်ိဳး လုပ္တယ္လို႔ သိရေပမယ့္ ေကတီဗီ၊ အႏွိပ္ခန္း၊ Call Girl လို႔ေခၚတဲ့ ဖုန္းနဲ႔လုပ္ၾကတဲ့ မိန္းကေလးေတြကို ေမးၾကည့္တာမွာ လံုး၀မလုပ္ၾကဘူးလို႔ ဆိုတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ေရာ ဘယ္လိုအေျခအေန ရွိတယ္ဆိုတာ ေျပာျပေပးပါဦး။

ေျဖ။ ။ အခုအခ်ိန္ထိ ခက္ခဲေနေသးတယ္ဗ်။ ကြန္ဒံုးေဆာင္ပါလို႔ ေျပာလိုက္တာကိုပဲ သူတို႔ကိုစြပ္စြဲတာလို႔ ျမင္ေနၾကတုန္းပဲ။ လူကိုမေျပာနဲ႔ဗ်ာ။ ဟိုတယ္ေတြမွာ ကြန္ဒံုးထားေပးပါလုိ႔ ေျပာတာကိုပဲ က်ဳပ္တို႔ဟိုတယ္က ဒါမ်ိဳးမဟုတ္ဘူး၊ ျဖစ္ ႏိုင္ရင္ မလာေတာင္ မလာၾကပါနဲ႔လို႔ ေျပာၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔ လာလိုက္လို႔ပဲ သူတို႔ဟိုတယ္ကို အထင္လြဲသြားမယ္ ဆိုတဲ့ အျမင္ေတြက ရွိေနၾကေသးတယ္။ လိင္အလုပ္သမေတြကို ေသြးစစ္ဖို႔လိုပါတယ္လို႔ ေျပာေနတာကိုပဲ ေသြးစစ္ရင္ ဒီအလုပ္ကို လုပ္ၾကတဲ့သူေတြပဲလို႔ ျမင္ေနၾကတုန္းဆိုေတာ့ အဲဒီကိစၥေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႔ လိုေန တုန္းပဲခင္ဗ်။

ေမး။ ။ လိင္အလုပ္သမေတြမွာ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ ႐ိုက္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္ ခံစားရမႈေတြကေရာ ဘယ္ေလာက္ အတိုင္းအတာ ရွိႏိုင္မလဲ ခင္ဗ်။

ေျဖ။ ။ ဒါက HIV ကူးစက္ခံရတဲ့ သူေတြမွ မဟုတ္ဘူး။ ခ်ဲ႕ေျပာရင္ လူမ်ိဳးေတြ၊ ဘာသာေတြေတာင္ ပါလာမွာ။ လူအမ်ား ႏွိပ္စက္မႈေတြ ခံစားခဲ့ရတဲ့သူေတြဟာ ေၾကာက္သြားတယ္။ တခ်ိဳ႕က ဒါကို ရသေလာက္ ေရွာင္လုိက္ၾကတယ္။ တဘက္ မွာ က်ေတာ့ သူ႔အေပၚ ေကာင္းတဲ့သူမရွိခဲ့တဲ့အတြက္ သူမ်ားအေပၚ ဘယ္လိုမွ မေကာင္းေတာ့ဘူး။ ငယ္ငယ္ေလးထဲက သူမ်ားရဲ႕ အသံုးခ်၊ အျမတ္ထုတ္၊ အလြဲသံုးစားျပဳတာ၊ မေတာ္မတရား အက်င့္ခံရတာ၊ ေရာင္းစားခံလိုက္ရတဲ့ လူမ်ိဳးေတြ က်ေတာ့ လူေတြကို အဆိုးေတြနဲ႔ပဲ ၾကည့္ၿပီး တခုခုျဖစ္ရင္ သူ႔ဘက္က မနာေအာင္ကို စစဥ္းစားတတ္ၾကေရာ။ ငါကိုေတာ့ သူမ်ားေတြက ဒုကၡေပးေပမယ့္ ငါကေတာ့ သူမ်ားေတြကို ဒုကၡ မေပးေတာ့ပါဘူးေလ လို႔ ေတြးၾကတဲ့သူေတြ ရွိသလို ငါ့အေပၚေတာင္မွ ဘယ္သူက မွ မေကာင္းခဲ့တာ၊ ငါကဘာလို႔ သူမ်ားေတြအေပၚ ေကာင္းေနရေတာ့မွာလဲလို႔ ေတြးၾကတဲ့ သူေတြလည္း ရွိတယ္။ အဲဒီမွာပဲ သူတို႔ ႏိုင္တဲ့လူေတြကို ျပန္ႏွိပ္စက္ေတာ့တာပဲ။

သူတို႔ အခ်င္းခ်င္းၾကားထဲမွာေတာင္ ျပန္အႏိုင္က်င့္၊ ႏွိပ္စက္တာမ်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ဒါက လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ ေဒသ ႀကိဳက္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ၾကည့္ၾကည့္ လူေတြက ဒါမ်ိဳးေတြပဲ ျဖစ္ေနၾကတာပဲ။

ေမး။ ။ ေနာက္ဆံုးေမးခြန္း အေနနဲ႔ လိင္ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းထဲမွာ ေရာက္ရွိေနၾကတဲ့သူေတြကို လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းက ေရာ၊ အာဏာပိုင္ေတြဘက္ကေရာ ထားရွိတဲ့ သေဘာထားေတြကို ႏိုင္ငံတကာ အေျခအေနေတြနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၿပီး ဘယ္လိုမ်ိဳး ျဖစ္သင့္ တယ္လို႔ သံုးသပ္ခ်င္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ က်ေနာ္တို႔ဆရာ တေယာက္ေျပာခဲ့ဖူးသလုိ ဒီလူေတြကို သူလိုကိုယ္လိုရတဲ့ အခြင့္အေရး တန္းတူရၿပီး လူ တေယာက္ အေနနဲ႔ အသက္ရွင္ ေနထိုင္သြားလာခြင့္ရရင္ ေတာ္ပါၿပီတဲ့။ ထိုင္ကန္ေတာ့ ေနစရာလဲ မလိုဘူး။ တိုးပြားလာေအာင္ အားေပးတာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ဘူး။ ပါး႐ိုက္၊ လက္သီးနဲ႔ထိုးဖို႔လည္း မေကာင္းဘူး။ ေျခေထာက္နဲ႔ လွမ္းကန္ဖို႔လည္း မသင့္ဘူး။ စည္း တခုက တေယာက္ေၾကာင့္ ေနာက္တေယာက္ ဒုကၡမေရာက္ရေစနဲ႔ေပါ့။ သူတို႔ဘက္ကလည္း သူမ်ားကို မထိခိုက္ဖို႔ တာ၀န္ရွိ တယ္။ သူမ်ားေတြကလည္း သူတို႔ေတြကို အႏၱရာယ္ျပဳတာ၊ မတရားျပဳတာေတြကိုလည္း ကာကြယ္ ေပးဖို႔လိုတယ္။ ဖမ္းၿပီ ဟဲ့လို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ ဆင္းရဲတဲ့၊ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ မကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ သူေတြမွာပဲ သြားျဖစ္ေနတယ္။ ဒီလုပ္ငန္းကို ရပ္တန္႔ခ်င္လို႔ပါဆိုၿပီး လုပ္ေနရာကေန အဲဒီလုပ္ငန္းထဲက ဆင္းရဲတဲ့သူေတြကိုပဲ ႏွိပ္ကြပ္ေနသလို ျဖစ္ျဖစ္ သြားတတ္တယ္။ ဒါက သိပ္ေတာ့ သဘာ၀မက်ဘူး။ ေျမနိမ့္ရာလွံစိုက္သလို မျဖစ္ဖို႔ အားလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္။ ။

http://burma.irrawaddy.org/interview/2013/11/25/51361.html